Yıkıcı mı, yapıcı mı? Netflix’in ülke film sektörlerine etkileri neler?
Paylaşım ekonomisi, yapay zeka derken son zamanlarda gelişimine çok hızlı şekilde alıştığımız bir internet devinden daha az bahseder, etkilerini daha az tartışır olduk. Gerek kullanım kolaylığı, gerek geniş film ve dizi yelpazesi ile, Netflix günümüzde, bir cinephile’in gerçekleşen hayallerinden çok daha fazlasını vadediyor. Bu günlere nasıl geldiğimizin çok fazla sebebi var. Ama ben bu yazıda, kendi açımdan önemli bulduğum iki sebebe değinip, Netflix’in ülkelerin film ve dizi sektörüne etkilerinden bahsetmek isterim.
Teknolojinin gelişimi kime iyi, kime kötü?
Özellikle son 10 yıldır, Hollywood, insan hakları ihlalleri dışında, izleyici kitlesini ve popülerliğini büyük oranda azaltan önemli bir değişim yaşıyor; CGI, uzun adıyla; Computer generated imagery. Aslında çok uzun yıllar önce ilk örneklerine rastladığımız bu görsel efekt teknolojisi son yıllarda çok üst bir seviyeye ulaştı (1972’de Pixar’ın ilk animasyon örnekleri için tıklayınız). Günümüzde Hollywood’un, stüdyo dışına hiç çıkmadan, sadece yeşil ekranda yaptığı filmlerine sıkça rastlıyoruz. Bu teknolojinin Hollywood’a uzun yıllarca ve oldukça büyük katkısının olmasının yanı sıra, oyuncu ve arka planda çalışan sayısını büyük oranda azaltması sebebiyle sektöre olumsuz etkileri de oldu. Şimdi ise yaşanılan; “aşırı kullanımı” pek çok film severi, Hollywood yapımlarından uzak durmasına ve alternatif kanallar aramasına neden oldu denebilir (CGI, filmlerin daha hızlı şekilde, daha fazla üretilmesini de kolaylaştırdı).
İnternetin ve Netflix’in mükemmel zamanlaması ve sunduğu kaliteli ve “bağımsız” içerik, bugün Netflixin yıllık gelirini 11 milyar $ daha fazla yapmakla kalmadı, aynı zamanda, yıllık %40’a varan büyüme oranıyla Hollywood’u da katladı (Hollywood’un yıllık geliri 40 milyar $’ları aşsada, son 5 senedir büyüme oranı %2–2,5’larda seyrediyor).
Hollywood’un, CGI ile seri üretime dönüştürdüğü, içi sanattan bir hayli arındırılmış, yalnızca büyük Hollywood film şirketlerine yarayan endüstri modeline bir de kadın hakları suistimalleri (bkz: Weinstein Scandal) eklenince, Netflix’in fonlandığı bağımsız yapım şirketlerine oyuncu akını yaşandı. Daha önce imkansız gibi görünen pek çok ünlü Hollywood yıldızı, görece daha küçük startup film şirketlerinin yapımlarında rol almaya başladı (Pek çok örnek var, aklıma ilk gelen: Winona Ryder, Stranger Things). Dolayısıyla, burada teknolojinin Hollywood üzerine iki taraftan da yaptığı olumsuz etkiden bahsedilebilir.
Netflix, Foreign Original Series
Netlix, bu süre içinde yalnızca Hollywood’u yıkıma uğratmak ve bağımsız şirketleri güçlendirmek ile kalmadı elbette. Netflix’in yenilikçi iş modeli, ülkeleri; sadece, sunduğu “veri akış ortamı” (media streaming) servisi ile pazarına girdiği ülkelerdeki abone sayısını (international subscribers) arttırarak ya da filmlerin, -vizyona hiç girmeden- dağıtım haklarını satın alarak değil (the Annihilation, the Cloverfield Paradox), pazarına girdiği ülkelerin film sektörüne fiziki olarak doğrudan girmesiyle de etkiliyor. Dolayısıyla, Netflix, pek çok sektöre olan etkileri baz alındığında, 2011’de yazılan şu makaledeki geleceğe vaadinden (“Netflix is the new DVD”) çok daha fazlası olduğunu ve olacağını kanıtlıyor.
Pazarına fiziki olarak girdiği ve yazarından yönetmenine, hatta yapımcı şirketi de dahil olmak üzere, ülkenin film endüstrisi kaynağıyla çektiği fimlere (Netflix- Foreign Original Series) pek çok örnek verilebilir; İspanya’da “La Casa De Papel”, Almanya’da “Dark”, Türkiye’de The Protector (teaser için tıklayınız). Henüz üzerine kapsamlı çalışmalar yapılmamış, fakat ulaştığım verilere göre, Netflix’in sadece İspanya’daki veri akış ortamından sağladığı gelir; 2017 ve 2018’de 40 milyon doların üzerinde ve yapımcıların dediğine göre İspanya’da dizi üretmenin maliyeti, Amerika’daki maliyetlerin 5’te 1’i). La Casa De Papel’in Netflix’e katkılarının yanı sıra, dizinin İspanya’nın film sektörüne katkısı da ayrıca incelenmesi gereken bir konu.
Yine Türkiye açısından bakıldığında, film ve dizi endüstrisine Netflix’in sağladığı fon, yapım şirketlerinin finansmanına büyük katkısı olmakla kalmıyor, aynı zamanda sadece domestik seyirciye bağımlı kalan ve en kibar tabirle konu bakımından sınırlı yerli yapımlara da yeni bir soluk getiriyor; dizileri global izleyici ile buluşturuyor, kalite artıyor. Sonuç olarak bu durum tartışmayı, Netflix’in gelecekte hangi sektörleri yıkacağından ziyade ülkelere sağladığı katma değer eksenine getiriyor. Netflix’in iş modeli tartışmasını Amazon’dan çok daha farklı bir noktaya taşıyor. Tabii bir de, Amerikan tarzı filmlerin sinemaları da geçip evlere, kişilerin bilgisayarlarına kadar girmesi konusu var.
Diğer ilginç Netflix haberleri:
- https://qz.com/1104262/netflix-will-release-more-movies-next-year-than-disney-and-other-studios-combined/
- https://medium.com/netflix-techblog/tagged/data-science
- https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2017/07/18/after-shaking-up-tv-netflix-is-gunning-for-movie-theaters/?noredirect=on&utm_term=.658d1bcce42f
